जीएसटीमध्ये मोठा बदल! अनेक वस्तू स्वस्त. २२ सप्टेंबरपासून जीएसटीचे नवे नियम लागू

केंद्र सरकारने जीएसटी (GST) प्रणालीत क्रांतीकारी बदल जाहीर केले आहेत, जे २२ सप्टेंबरपासून देशभरात लागू झाले आहेत. या निर्णयामुळे, पूर्वीच्या जटिल चार स्लॅबची (5%, 12%, 18% आणि 28%) रचना सोपी करून फक्त दोन मुख्य स्लॅब (5% आणि 18%) ठेवण्यात आले आहेत. अर्थव्यवस्थेला चालना देणे आणि सर्वसामान्यांवरील कराचा भार कमी करणे हा या बदलांमागील मुख्य उद्देश आहे.

नवीन जीएसटी दरांमधील महत्त्वाचे बदल आणि परिणाम:

• दोनच प्रमुख स्लॅब: आता 12% आणि 28% चे स्लॅब रद्द करण्यात आले असून, 5% आणि 18% हे दोनच मुख्य स्लॅब असतील. यामुळे करप्रणाली अधिक सुटसुटीत झाली आहे.
• ४०% चा नवा विशेष स्लॅब: ‘सिन गुड्स’ (Sin Goods) आणि लक्झरी वस्तूंवर ४०% चा नवीन, जास्त दर लागू झाला आहे. यात तंबाखू उत्पादने (सिगारेट, गुटखा, पान मसाला), जास्त इंजिन क्षमता असलेल्या मोठ्या कार (पेट्रोल 1200cc पेक्षा जास्त आणि डिझेल 1500cc पेक्षा जास्त), 350cc पेक्षा जास्त क्षमतेच्या मोटरसायकल, ऑनलाइन गेमिंग, कार्बोनेटेड आणि साखरयुक्त पेये, तसेच यॉट्स आणि वैयक्तिक विमाने यांचा समावेश आहे. या वाढीव कराचा उद्देश हानिकारक आणि चैनीच्या वस्तूंपासून महसूल मिळवणे आहे.
• बहुतेक वस्तू स्वस्त: 12% आणि 28% स्लॅबमध्ये असलेल्या अनेक वस्तू आता अनुक्रमे 5% आणि 18% च्या स्लॅबमध्ये आल्या आहेत. यामुळे ग्राहकांना थेट फायदा होणार आहे.
  • इलेक्ट्रॉनिक वस्तू आणि घरगुती उपकरणे: टीव्ही, एसी, वॉशिंग मशीन, रेफ्रिजरेटर आणि सिमेंट यांसारख्या वस्तूंवरील जीएसटी २८% वरून १८% करण्यात आला आहे. यामुळे या वस्तूंच्या किमती मोठ्या प्रमाणात कमी होतील.
  • वाहन क्षेत्रात दिलासा: ३५० सीसीपेक्षा कमी क्षमतेच्या मोटरसायकल आणि छोट्या कारवरील जीएसटी २८% वरून १८% करण्यात आला आहे, ज्यामुळे त्यांची किंमत कमी होईल.
  • दैनंदिन वापरातील वस्तू: साबण, शॅम्पू, टूथपेस्ट, पॅकेज्ड फूड, तूप, लोणी, चीज, तसेच भुजिया आणि नमकीनवरील जीएसटी १२% वरून ५% करण्यात आला आहे.
• आरोग्यसेवा स्वस्त: काही जीवनरक्षक औषधे आणि वैद्यकीय ऑक्सिजनवरील जीएसटी शून्य करण्यात आला आहे. आरोग्य आणि जीवन विम्यावरील १८% जीएसटी देखील कमी झाल्यामुळे विमा प्रीमियम स्वस्त होईल.
• ‘०’ जीएसटी असलेल्या वस्तू: ताजी फळे, भाज्या, दूध, पनीर, ब्रेड, रोटी आणि पराठा यांसारख्या अत्यावश्यक वस्तूंवरील जीएसटी शून्य ठेवण्यात आला आहे.
• सेवा क्षेत्रातही कपात: रेस्टॉरंटमध्ये खाण्यावरील जीएसटी पूर्वीच्या १२-१८% वरून ५% पर्यंत कमी करण्यात आला आहे. तसेच विमान प्रवासावरही जीएसटी कमी झाल्यामुळे देशांतर्गत आणि व्यावसायिक प्रवास स्वस्त होईल.
• उत्पादक आणि व्यापाऱ्यांसाठी सुलभता: आता उत्पादक आणि वितरक जीएसटी कपातीचा फायदा थेट ग्राहकांना देतील याची खात्री करण्यासाठी, जुन्या स्टॉकवर क्रेडिट नोट सिस्टीम लागू केली आहे. यामुळे कोणत्याही व्यापाऱ्यावर अतिरिक्त भार येणार नाही. तसेच, निर्यातदारांसाठी जीएसटी रिफंड प्रक्रिया स्वयंचलित करण्यात आल्याने त्यांचा वेळ आणि श्रम वाचणार आहे.

या बदलांमुळे ग्राहक खर्च वाढेल आणि विशेषतः सणासुदीच्या काळात बाजारपेठेला मोठी चालना मिळेल अशी सरकारला आशा आहे. अर्थतज्ञांच्या मते, या सुधारणांमुळे लोकांच्या हातात जास्त क्रयशक्ती (purchasing power) येईल, ज्यामुळे मागणी वाढून देशाच्या जीडीपीमध्ये (GDP) वाढ होईल.